Užički Stari Grad
Na izlazu reke Đetinje iz klisure u užičku kotlinu, na visokom stenovitom grebenu koji gotovo preseca rečno korito, uzdižu se ostaci starog užičkog grada. Tvrđava je strateški podignuta na nepristupačnom mestu, sa svih strana okruženom rekom – okomite litice visoke do 50 metara štitile su je sa zapada, juga i istoka. Jedini prilaz bio je moguć sa severne strane, preko sedla koje povezuje utvrđenje sa susednim brdom, ali su i tu prirodne strmine dodatno otežavale pristup.
Ovaj dominantan položaj omogućavao je potpunu kontrolu nad dolinom i važnim drumom koji je povezivao Bosnu sa unutrašnjošću Srbije. Vekovima je izgled grada izazivao divljenje prolaznika koji su putovali ovim krajem.
Najraniji pouzdani istorijski tragovi o Užičkom gradu datiraju iz sredine 14. veka, kada se nalazio u posedu moćne vlasteoske porodice Vojinović. Između 1366. i 1373. tvrđava je pripadala Nikoli Altomanoviću. Prema zapisima dubrovačkog hroničara Mavra Orbinija, upravo u ovoj tvrđavi, tokom sukoba sa knezom Lazarom i kraljem Tvrtkom, Altomanović je zarobljen i oslepljen u leto 1373. godine.Izgled grada pratio je njegove funkcije – u gornjoj zoni nalazila se polukružna kula, dok su se u središnjem delu nalazili objekti za boravak posade, skladištenje oružja i hrane. Donji deo, poznat kao Vodena kula, bio je povezan direktno sa rekom, što je omogućavalo snabdevanje vodom i održavanje opsade.
Tvrđava je tokom istorije više puta rušena i obnavljana. Veći građevinski i odbrambeni radovi zabeleženi su 1478. godine, zatim u doba austro-turskih sukoba 1688. godine, kao i između 1737. i 1739. godine. U vreme Prvog i Drugog srpskog ustanka, od 1813. do 1819, tvrđava je ponovo bila aktivna. Konačno, kao vojni objekat prestala je da postoji u januaru 1863. godine, kada su Turci proterani iz Užica, a utvrđenje srušeno.
U periodu od 1973. do 1984. godine sprovedena su arheološka istraživanja i konzervatorski radovi koje su vodili Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva i Narodni muzej iz Užica. Time je zaustavljeno dalje propadanje grada koje je trajalo više od jednog veka.
Danas, ostaci starog užičkog grada svedoče o njegovoj bogatoj prošlosti i strateškoj važnosti, predstavljajući jednu od najvrednijih istorijsko-kulturnih tačaka zapadne Srbije.
